Phương pháp PECS

Tìm hiểu về phương pháp PECS – Hệ thống giao tiếp qua tranh ảnh giúp trẻ tự kỷ phát triển khả năng giao tiếp và ngôn ngữ. Ứng dụng hiệu quả tại Mảnh Ghép Nhỏ, TP. Hồ Chí Minh.

1. Giới thiệu về phương pháp PECS

PECS (Picture Exchange Communication System) – Hệ thống giao tiếp trao đổi hình ảnh – là một phương pháp hỗ trợ giao tiếp phi ngôn ngữ dành cho trẻ tự kỷ, trẻ chậm nói hoặc gặp khó khăn trong ngôn ngữ.

Phương pháp này được phát triển vào năm 1985 bởi Andy Bondy và Lori Frost, hai chuyên gia nổi tiếng trong lĩnh vực trị liệu hành vi và giao tiếp.Thay vì sử dụng lời nói, trẻ sẽ dùng thẻ hình (picture cards) để diễn đạt nhu cầu, mong muốn và cảm xúc của mình.

Nói cách khác, PECS là “ngôn ngữ hình ảnh” giúp trẻ nói bằng cách trao hình thay cho lời.

Khi ngôn ngữ lời nói còn hạn chế, hình ảnh trở thành “cầu nối giao tiếp” giữa trẻ và thế giới xung quanh, giúp con hiểu – được hiểu – và dần phát triển kỹ năng ngôn ngữ tự nhiên

2. Mục tiêu của phương pháp PECS

PECS hướng đến giúp trẻ giao tiếp chủ động, chứ không chỉ phản ứng bị động trước yêu cầu của người lớn.Mục tiêu chính gồm:

  • 🌿 Giúp trẻ biết cách diễn đạt nhu cầu, mong muốn (ví dụ: ăn, chơi, nghỉ, đi vệ sinh).
  • 💬 Khuyến khích trẻ chủ động khởi đầu cuộc giao tiếp.
  • 🧩 Phát triển khả năng hiểu và phản hồi lời nói.
  • 🌈 Tăng cơ hội hình thành ngôn ngữ lời nói tự nhiên khi trẻ đã quen với mô hình hình ảnh.

3. Cấu trúc 6 giai đoạn của phương pháp PECS

Phương pháp PECS được triển khai qua 6 giai đoạn rõ ràng, từ đơn giản đến phức tạp:

1️⃣ Giai đoạn 1 – Học trao đổi hình ảnh

Trẻ học cách đưa hình ảnh vật mình muốn (ví dụ: cái bánh, đồ chơi) cho người lớn để nhận lại đúng vật đó.→ Mục tiêu: Trẻ hiểu rằng “trao hình = giao tiếp thành công”.

2️⃣ Giai đoạn 2 – Tăng khoảng cách và sự chủ động

Trẻ học cách tự đi tìm thẻ hình và chủ động mang đến cho người lớn, thay vì chờ đợi bị hỏi.

3️⃣ Giai đoạn 3 – Phân biệt hình ảnh

Trẻ học chọn đúng hình ảnh tương ứng với vật mình muốn trong nhiều lựa chọn khác nhau.

4️⃣ Giai đoạn 4 – Cấu trúc câu đơn giản

Trẻ bắt đầu ghép câu bằng hình ảnh, ví dụ:🧩 “Con muốn + [đồ vật]”→ Đây là bước chuyển từ trao hình sang giao tiếp có cấu trúc.

5️⃣ Giai đoạn 5 – Trả lời câu hỏi

Trẻ học trả lời câu hỏi “Con muốn gì?” bằng cách sắp xếp thẻ hình để diễn đạt mong muốn.

6️⃣ Giai đoạn 6 – Bình luận, chia sẻ

Trẻ không chỉ yêu cầu mà còn biết bình luận, chia sẻ cảm xúc, ví dụ:”Con thấy thích”, “Cái này đẹp”, “Con sợ”, “Con vui”.

4. Lợi ích của PECS trong can thiệp cho trẻ tự kỷ

  • 💬 Giúp trẻ giao tiếp được ngay cả khi chưa nói được.→ Giảm hành vi ăn vạ, khó chịu vì không thể diễn đạt nhu cầu.
  • 🧩 Tăng sự chủ động trong giao tiếp.→ Trẻ biết khởi đầu cuộc trò chuyện thay vì chỉ đáp lại.
  • 🌿 Tạo nền tảng phát triển ngôn ngữ tự nhiên.→ Khi trẻ đã quen với mô hình hình ảnh, khả năng nói thật sẽ phát triển nhanh hơn.
  • ✨ Giúp cha mẹ hiểu con hơn.→ Khi có công cụ giao tiếp, cha mẹ dễ nắm bắt cảm xúc và nhu cầu của con.
  • 🌈 Giảm căng thẳng và tăng kết nối tình cảm.→ Khi giao tiếp hiệu quả hơn, mối quan hệ giữa trẻ – cha mẹ – giáo viên trở nên tích cực và nhẹ nhàng hơn.

5. Ứng dụng PECS tại Mảnh Ghép Nhỏ

Tại Trung tâm Can thiệp sớm & Hỗ trợ Tâm lý Mảnh Ghép Nhỏ (TP. Hồ Chí Minh), PECS được kết hợp hài hòa cùng ABA và TEACCH, giúp trẻ phát triển toàn diện về ngôn ngữ, nhận thức và kỹ năng xã hội.

🔹 Quy trình triển khai tại Mảnh Ghép Nhỏ:

  1. Đánh giá khả năng giao tiếp ban đầu của trẻ.
  2. Thiết kế bộ thẻ hình cá nhân hóa, phù hợp với sở thích và mức độ ngôn ngữ của con.
  3. Huấn luyện trẻ theo từng giai đoạn PECS, dưới sự hướng dẫn của chuyên viên trị liệu ngôn ngữ.
  4. Hướng dẫn cha mẹ áp dụng PECS tại nhà, đảm bảo tính liên tục trong môi trường học và sinh hoạt.
  5. Theo dõi – đánh giá – điều chỉnh định kỳ để nâng cao mức độ giao tiếp của trẻ.

6. Vì sao phụ huynh nên chọn Mảnh Ghép Nhỏ?

  • ✅ Đội ngũ chuyên viên được đào tạo bài bản về PECS, ngôn ngữ trị liệu và can thiệp sớm.
  • ✅ Chương trình cá nhân hóa theo khả năng của từng trẻ.
  • ✅ Kết hợp khoa học và yêu thương – giúp con phát triển tự nhiên, không gò ép.
  • ✅ Không gian học tập thân thiện, trực quan, dễ quan sát và tương tác.
  • ✅ Phụ huynh được huấn luyện song song để áp dụng hiệu quả tại nhà.

Liên hệ Mảnh Ghép Nhỏ – Trung tâm Can thiệp sớm & Hỗ trợ Tâm lý TP. Hồ Chí Minh