Phương pháp TEACCH

Tìm hiểu về phương pháp TEACCH – mô hình trị liệu và giáo dục trẻ tự kỷ dựa trên cấu trúc trực quan, giúp trẻ phát triển khả năng tự lập và hòa nhập cộng đồng. Ứng dụng tại Mảnh Ghép Nhỏ, TP. Hồ Chí Minh.

1. Giới thiệu về phương pháp TEACCH

TEACCH (Treatment and Education of Autistic and related Communication Handicapped Children) là phương pháp trị liệu – giáo dục được phát triển tại Đại học North Carolina (Hoa Kỳ), dành cho trẻ tự kỷ và trẻ có khó khăn trong giao tiếp.

Khác với các phương pháp can thiệp tập trung vào hành vi, TEACCH chú trọng vào cách tổ chức môi trường học tập, hoạt động và lịch trình để giúp trẻ hiểu, dự đoán và chủ động hơn trong cuộc sống.

Phương pháp này được xây dựng dựa trên thế mạnh thị giác của trẻ tự kỷ – bởi nhiều nghiên cứu cho thấy, trẻ học hiệu quả nhất khi được hướng dẫn bằng hình ảnh, màu sắc, biểu tượng và cấu trúc rõ ràng.

2. Mục tiêu của phương pháp TEACCH

TEACCH không chỉ là một chương trình học, mà là một triết lý giáo dục toàn diện giúp trẻ tự kỷ:

  • Hiểu thế giới xung quanh dễ dàng hơn thông qua cấu trúc và hình ảnh.
  • Giảm lo âu, giảm hành vi tiêu cực do không hiểu hoặc không đoán trước được tình huống.
  • Phát triển khả năng tự lập trong sinh hoạt hằng ngày.
  • Tăng cường khả năng làm việc, học tập và hòa nhập cộng đồng.

Mục tiêu dài hạn của TEACCH là giúp trẻ sống có ích, tự tin và hạnh phúc trong xã hội – dù ở bất kỳ mức độ phát triển nào.

3. Nguyên lý cốt lõi của TEACCH

Phương pháp TEACCH dựa trên 3 nguyên lý cơ bản:

  • 1️⃣ Cấu trúc hóa môi trường học tập:Trẻ được học trong không gian có bố cục rõ ràng, giúp con dễ hiểu và ít bị xao nhãng. Mỗi khu vực đều có mục đích cụ thể như: góc học cá nhân, góc nhóm, góc chơi, góc nghỉ ngơi…
  • 2️⃣ Sử dụng hỗ trợ thị giác (Visual Support):Lịch trình, hướng dẫn, quy trình hay nhiệm vụ đều được minh họa bằng hình ảnh, màu sắc, ký hiệu hoặc vật thật.Nhờ đó, trẻ có thể tự dự đoán và hoàn thành hoạt động mà không cần quá nhiều lời nhắc.
  • 3️⃣ Khuyến khích tính độc lập:TEACCH hướng đến việc giúp trẻ tự thực hiện nhiệm vụ, tự điều chỉnh hành vi và tự ra quyết định, thay vì chỉ làm theo hướng dẫn của người lớn.

4. Cách TEACCH được áp dụng tại Mảnh Ghép Nhỏ

Tại Trung tâm Can thiệp sớm & Hỗ trợ Tâm lý Mảnh Ghép Nhỏ (TP. Hồ Chí Minh), phương pháp TEACCH được ứng dụng kết hợp linh hoạt cùng ABA và PECS, giúp trẻ đạt được hiệu quả tối đa trong phát triển nhận thức và hành vi.

Quy trình triển khai gồm 4 bước chính:

1️⃣ Đánh giá khả năng và đặc điểm học tập của từng trẻ

Chuyên viên sẽ quan sát, ghi nhận cách trẻ phản ứng với hình ảnh, ký hiệu, âm thanh… để xác định kênh học tập mạnh nhất của trẻ (thường là thị giác).

2️⃣ Thiết kế không gian và lịch trình cá nhân

Mỗi trẻ được sắp xếp môi trường học riêng có cấu trúc rõ ràng, bao gồm:

  • Khu vực học cá nhân (một – một với giáo viên).
  • Khu vực luyện tập độc lập (trẻ tự hoàn thành nhiệm vụ).
  • Khu vực hoạt động nhóm (rèn kỹ năng xã hội).

Lịch trình hằng ngày của trẻ được biểu diễn bằng hình ảnh hoặc biểu tượng, giúp con biết “mình sẽ làm gì tiếp theo”, giảm lo lắng và tăng tính chủ động.

3️⃣ Dạy kỹ năng thông qua trực quan hóa

Mọi nhiệm vụ đều được hướng dẫn bằng thẻ hình, biểu tượng, màu sắc hoặc mô hình.Ví dụ:

  • Khi dạy đánh răng, trẻ sẽ xem hình minh họa từng bước (lấy bàn chải – cho kem – chải răng – súc miệng).
  • Khi dạy kỹ năng xã hội, trẻ sẽ học qua hình mô tả cảm xúc, hành vi phù hợp trong từng tình huống.

4️⃣ Đánh giá và điều chỉnh liên tục

Giáo viên và chuyên viên thường xuyên quan sát, ghi nhận và điều chỉnh mức độ hỗ trợ thị giác sao cho phù hợp với tiến bộ của trẻ.Khi trẻ dần hiểu và nhớ được quy trình, hỗ trợ sẽ giảm dần để khuyến khích con độc lập hơn.

5. Lợi ích khi áp dụng TEACCH

  • 🌿 Giảm căng thẳng và hành vi tiêu cực:Trẻ hiểu rõ môi trường xung quanh nên ít lo âu, ít sợ hãi và hợp tác hơn.
  • 🧩 Phát huy thế mạnh thị giác:Giúp trẻ dễ học hơn thông qua hình ảnh, màu sắc, sơ đồ, lịch trình.
  • 💬 Cải thiện kỹ năng giao tiếp và hiểu biết xã hội:Khi trẻ hiểu được quy trình, trẻ tự tin hơn khi tham gia hoạt động nhóm hoặc giao tiếp với người khác.
  • ✋ Tăng khả năng tự lập và làm việc độc lập:Trẻ học cách tự hoàn thành nhiệm vụ mà không cần nhắc nhở liên tục.
  • 🌈 Dễ dàng kết hợp với các phương pháp khác như ABA, PECS, trị liệu ngôn ngữ.

6. Tại sao nên chọn Mảnh Ghép Nhỏ khi áp dụng TEACCH?

  • ✅ Áp dụng TEACCH theo hướng cá nhân hoá, phù hợp từng trẻ.
  • ✅ Đội ngũ chuyên viên giáo dục đặc biệt và trị liệu có kinh nghiệm thực hành lâu năm.
  • ✅ Không gian học tập được thiết kế khoa học, rõ ràng, an toàn và thân thiện.
  • ✅ Kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh, hướng dẫn áp dụng TEACCH tại nhà để duy trì kết quả.

Tại Mảnh Ghép Nhỏ, TEACCH không chỉ là phương pháp trị liệu – mà còn là cách giúp trẻ hiểu thế giới bằng ngôn ngữ riêng của mình.

Liên hệ Mảnh Ghép Nhỏ – Trung tâm Can thiệp sớm & Hỗ trợ Tâm lý TP. Hồ Chí Minh